Şərqi Avropada HİV epidemiyası yayılmaqda davam edir. İnterpress.az xəbər verir ki, Almaniyanın “Der Spiegel” qəzetində çıxan materiala görə, təkcə 2017-ci ildə Şərqi Avropada 130 mindən çox insan bu virusun daşıyıcısına çevrilib.
“Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı və Avropa Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzinin (ECDC) məlumatına əsasən, Qərbi Avropada yoluxma hallarında azalma müşahidə edilib”, – jurnalist İren Berres yazır.
2017-ci il ərzində Şərqi və Qərbi Avropada 160 min şəxsə HİV diaqnozu qoyulub.
Məlumatda tək təsəlliverici gəlişmənin 2017-ci ildə HİV virusu tapanların sayının əvvəlki illərlə müqayisədə artıq göstərməməsidir. Məsələn, 2007-2016-cı illər ərzində Şərqi Avropada HİV diaqnozları 95% artmışdısa, son ildə bu göstərici 68%-ə düşüb.
“Burada əsas problem bir çox yoluxan insanların xəstəlikdən olduqca gec xəbər tutması ilə bağlıdır. Hər iki nəfərdən birində virusun aşkar olunması onun çiçəklənmə vaxtına düşür. Bu səbəbdən onun başqalarına ötürülmə riski də artır. Gec diaqnoz isə müalicəni çətinləşdirir”,-deyə məqalədə yazılıb.
Bu yay UNAİDS (BMT-nin QİÇS üzr birgə proqramı) təşkilatın büdcəsinin azaldımasının artıq yeni bölgələrdə gənc insanlar arasında virusun yayılmasını sürətləndirəcəyi ilə bağlı xəbərdarlıq edib.
“Xəstəlik belə getsə tarixi miqyasda böhrana gətirib çıxara bilər”,-deyə ABŞ-ın HİV üzrə eksperti Mark Daybal Amsterdamda keçirilən konfrans öncəsi xəbərdarlıq edib.
Qeyd olunur ki, 1980-ci ildən bu yana HİV virusuna 80 milyondan çox insan yoluxub.
“Der Spiegel”in Rusiya üçün tərtib etdiyi qrafik isə daha vahiməlidir. Belə ki, əgər 1997-ci ildə Rusiyada cəmi 6917 yoluxma halı qeydə alınıbsa, 2017-ci ildə bu rəqəm 1 087 339 nəfərə çatıb. Özü də bu hələ etiraf olunan statistikadır.
1 dekabr Ümumdünya QİÇS-lə Mübarizə Günüdür. Statistikaya görə, dünyada 37 milyona yaxın insan HİV/QİÇS-lə yaşayır. Onların 18 milyonundan çoxu 15 yaşından aşağı uşaqlardır. Hər gün 1.8 milyon adam bu xəstəliyə yoluxur. Onların 180 minini 15 yaşından aşağı uşaqlar təşkil edir.
Bu xəstəlik daha çox narkotik istifadəçiləri arasında yayılıb. Təkcə Azərbaycanda ötən il 30 min nəfər narkotik istifadəçisi kimi qeydiyyata alınıb. Son vaxtlar ən qorxulu sosial bəlalardan olan narkotik vasitə istifadəçilərinin say çoxluğu ciddi narahatlıq doğurur. Məlumata əsasən, istifadəçilər arasında 18-25 yaş arasında olanlar üstünlük təşkil edir. Təhlükəli bəlaya düçar olan 5 azyaşlı narkotik istifadəçisi də qeydiyyata alınıb, lakin onlar yaşının azlığına görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmayıblar. Qeyd edək ki, son iki ildə həmin siyahıda qadınların sayında artım müşahidə edilib.
Xəstəlik özünü necə göstərir?
Bu xəstəliyin 4 mərhələsi var. Bədən xəstəliyə yoluxur və iyirmi gündən sonra ona reaksiya verir. Temperatur qalxır, tərləmə olur, qripəbənzər xüsusiyyətlər özünü göstərir, iştahasızlıq olur. 10-15 gün diareya (ishal) ola bilər. Heç bir dərman da kömək eləmir. 15-20 gündən sonra bədən buna reaksiya verir və virusların hamısını öldürür. Əslində viruslar ölmürlər, sadəcə gizlənirlər. Bir müddətdən sonra yenidən üzə çıxmağa başlayırlar. Bəzən bu 5-10 ilə qədər çəkir. Yalnız ildırımvari formalarda bir il ərzində özünü göstərir.
5-10 ildən sonra üçüncü mərhələ başlayır. Həkimlər müalicəni tapa bilmirlər. Yəni çox vaxt həkimlər bunun HİV olmasından şübhələnmirlər. Bunlar keçəndən sonra 4-cü mərhələ başlayır. Bu QİÇS-dir, amma bu proses ümumilikdə İİV virusudur. İnsanlar gec xəbər tutduqlarına görə, xəstəlik ağırlaşmış olur və birinci mərhələdə zəif dərmanlarla müalicə olunurdusa, ikinci mərhələdə verilən dərmanlar ağır olur. Digər orqanlara da təsir edir və onları sıradan çıxarır. Bəzən dərmanın özü insanı məhv edir.
Elmi ədəbiyyatlarda da qeyd edilib ki, bu, sağalan xəstəlik deyil. Amma 72 saat ərzində müraciət olunarsa, yoluxmanın qarşısını almaq olar. Həmin insana antiretrovirus preparatları vermək lazımdır.
Ölkəmizdə 7 min nəfər HİV xəstəsi kimi qeydiyyatdadır
Azərbaycanda Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə Dövlət Komissiyası fəaliyyət göstərir. Amma ölkəmizdə indiyədək 7 min nəfər HİV xəstəsi kimi qeydiyyatdadlr. Bu statistikanın real durumu əks etdirmədiyi də iddialar sırasındadır. Çünki ölkəmizdə arayış üçün müraciət edənlərin sayı hissolunacaq dərəcədə azdır.
Azərbaycanda AİDS (QİÇS – qazanılmış immun çatışmazlığı sindromu) xəstələrinin 64 faizi bu xəstəliyə narkotiklərdən istifadə nəticəsində yoluxub. İlk dəfə 1981-ci ildə ABŞ-da beş gəncin insanın immunçatışmazlığı virusuna (İİV) yoluxması ilə bağlı məlumatlar yayılıb. 1988-ci ildə dekabrın 1-i BMT tərəfindən Ümumdünya AİDS-lə mübarizə günü elan olunub.
2017-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanda HİV-ə yoluxma ilə bağlı 437 yeni fakt aşkar edilib və qeydiyyata alınıb. Bu faktlardan 431-i (98,6 faiz) ölkəmizin vətəndaşları ilə, 6 fakt (1,4 faiz) əcnəbilərlə bağlıdır. HİV-ə yeni yoluxmuş Azərbaycan vətəndaşlarından 275 nəfəri və ya 63,8 faizi kişilər, 156 nəfəri və ya 36,2 faizi qadınlardır.
Azərbaycanda ilk dəfə 1987-ci ildə HİV-ə yoluxma aşkarlanıb
Qeyd olunub ki, ölkəmizdə AİDS-ə yoluxma hadisəsi ilk dəfə 1987-ci ildə aşkar edilib və qeydiyyata alınıb. O vaxtdan 2017-ci il dekabrın 1-dək Respublika AİDS-lə Mübarizə Mərkəzində HİV-ə yoluxmuş 5549 nəfər qeydiyyata alınıb. Onlardan 3962-si (71,4 faiz) kişilər, 1587-si (28,6 faiz) qadınlardır. Bu müddətdə 1452 Azərbaycan vətəndaşı AİDS mərhələsinə keçib, 861 nəfər HİV-ə yoluxma nəticəsində ölüb. HİV-ə yoluxma hallarının 43,8 faizi narkotiklərin inyeksiyası, 44,6 faizi heteroseksual əlaqələr yolu ilə, 2,5 faizi homoseksual əlaqələr yolu ilə, 1,9 faizi anadan övlada keçib, belə hadisələrin 7,3 faizinin səbəbi məlum olmayıb.
2006-cı il noyabrın 8-dən indiyə qədər Respublika AİDS-lə Mübarizə Mərkəzi tərəfindən 4061 HİV-infeksiyası daşıyıcı, o cümlədən 2017-ci ilin 10 ayı ərzində 458 nəfər bu cür daşıyıcı antiretrovirus terapiyasına cəlb edilib.
Bundan əlavə, Ailə Məcəlləsinə dəyişiklər edilməsi haqqında Qanunun tətbiqi, habelə bəzi normativ aktların təsdiq edilməsi ilə əlaqədar 2015-ci il iyunun 1-dən etibarən nikah bağlamaq arzusunda olan vətəndaşlar tibbi müayinədən keçməlidirlər. Qeyd edilib ki, HİV-ə yoluxma faktı ilə əlaqədar 117.142 nəfər tibbi müayinəyə cəlb edilib və müayinə nəticəsində məlum olub ki, bu şəxslərdən 103 nəfəri HİV-infeksiyasının daşıyıcılarıdır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, Azərbaycan HİV infeksiyasının az yayıldığı ölkələr sırasına daxildir. Digər dünya ölkələri ilə müqayisə etdikdə, Azərbaycanda infeksiya epidemiyası təmərküzləşmə mərhələsindədir. Epidemiya ayrı-ayrı risk qrupları arasında qalmaqda davam edir. Ən böyük risk qrupu inyeksion narkomanlar, seks-biznes işçiləri, homoseksuallar və məhbuslardır. Sözsüz ki, digər körpü funksiyasını həyata keçirən insanlar da var. Bunlar homoseksualla cinsi əlaqədə olanlar, eyni şprisdən narkotik istifadə edənlər və ya onların cinsi partnyorlarıdır. Amma ümumi kütlə arasında zədələnmə dərəcəsi 0,6 faizdən aşağıdır. Müqayisə üçün deyək ki, Uqandada hər 10 nəfərdən 3-də bu xəstəlik var ki, bu da əhalinin 30 faizi deməkdir.
İnterpress.az
